Şizofreni Belirtileri – Nedenleri – Tedavisi

Bu yazımızda Şizofreni Belirtileri Nelerdir, Şizofreni Türleri, Şizofreni Nedenleri ve Şizofreni’de Tedavi yöntemleri hakkında bilgilendirmeyi amaçladık. Yazımızın tamamını okuduğunuzda bu konuların tümü hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. 

Şizofreni Nedir?

Kişilik bölünmesi anlamına gelen bu hastalık, görülen çeşitli halüsinasyonların gerçek olduğuna inanma ile ortaya çıkmaktadır. Sanrılar oluşmasına sebep olan şizofreni, bireyin kişiliğini ve sosyal yaşamını olumsuz yönde etkiler. Şizofrenide gerçeği kavrama yetisi bozuktur. Genelde 16 ve 30 yaş arasında hastalık gözlemlenmektedir.  Hastalıktaki belirtiler de şizofrenide çeşitlerin olması sebebiyle farklılıklar gözükebilir.

Şizofreni Çeşitleri

Temel anlamda şizofreniyi 5 çeşit olarak ayırabiliriz.

Paranoid Şizofreni

En fazla rastlanan şizofreni türüdür. İsminden de anlaşıldığı üzere paranoya içinde seyreden bir şizofrenidir. Gerçeklik algısı tamamen yitirilmiştir. Var olmayan şeyleri görebilir, anlamsız, kafa karıştırıcı konuşmalar yapabilirler. Genelde birilerinin ona zarar vereceğinden bahsederler. Günlük aktivitelerde bozulmalara sebebiyet verebilir. Psikotik dönemleri ve depresif dönemlerinde intihara meyillidirler.

Hebefrenik Şizofreni

Kafaları bulanık ve dengesiz davranışlar gözlenir, genelde konuşmaları çok karışıktır. Davranışları çocukça, anlamsız gelebilir. Banyo yapmak, yemek yemek gibi gündelik işlerini yapmada aksaklık gösterebilirler.

Katatonik Şizofreni

Bu şizofreni türünün özelliği belirtilerin en yaygını fiziksel olmasıdır. Çevrelerinde olup bitene hiçbir reaksiyon görülmeyen bu rahatsızlıkta kişi uzun süre hareketsiz kalabilmektedir. Nadiren olumsuz yüz ifadeleri veya garip hareketler yapabilirler. Etrafındaki birinin söylediği şeyi tekrar edebilirler. Kendilerini yaralama riskleri vardır, yemek yememe sorunları olabilir.

Ayrışmamış Şizofreni

Paranoid, Hebefrenik veya Katatonik Şizofreni türlerinden birine tam olarak uymayan şizofreni türüdür.

Rezidüel (Kalıntı) Şizofreni

Şizofreni belirtilerinin şiddeti azalmış ancak delüzyonlar, sanrılar ve bazı belirtiler devam etmektedir. Ancak rahatsızlık ilk zamanlarda olduğu kadar şiddetli değildir.

Şizofreni Belirtileri

Şizofreni belirtilerini sıralamadan önce özellikle ergenlik çağında beliren ve şizofreninin başlangıcı olma ihtimalini getirecek bazı belirtileri paylaşalım; Uzun süren depresif dönem, toplumdan kendini soyutlama, düşmanca davranışlar, eleştirilere karşı aşırı tepki, kişisel temizliğe önem vermemek, ifadesiz donuk bakışlar, ani ağlama ya da ani mutluluk davranışları ya da uygunsuz uzun süren kahkahalar, uyku bozukluğu, sürekli yorgunluk, mantıksız ifadeler, garip kelimeler ve konuşmada tuhaflıklar.

Şizofrenide belirtiler; pozitif belirtiler, negatif belirtiler ve bilişsel belirtiler olmak üzere üç farklı grup olarak incelenmektedir. Pozitif belirtiler; Halüsinasyonlar, Sanrılar, konuşma bozuklukları, hareket Bozuklukları gibi belirtilerdir. Negatif belirtiler; donuk bakmak veya monoton konuşmak ya da yüz ifadelerindeki eksiklikler, günlük aktivitelerde bozukluklar, öz bakımda yetersizlikler gibi belirtilerdir. Bilişsel (Kognitif) belirtiler ise  herhangi bir bilgiyi anlamada ve karar vermede güçlük çekme, dikkat bozukluğu, kısa süreli hafızadaki sorunlar gibi belirtilerdir.

Sanrılar

Doğru olmayan bir düşünce veya olaya inanma durumlarıdır. Bu hastalığın belirtilerinde genelde yaygın bir biçimde sanrılar görülmektedir. Farklı farklı sanrı çeşitleri vardır bunlardan örnek verecek olursak;

• Varlığı kesin olmayan bir grup ya da kişilerce kaçırılma öldürülme tehditi hissetmek,
• TV’de veya gazetede çıkan bir haberin veya geçen bir cümlenin hastaya yönelik özel bir uyarı, mesaj niteliği taşıdığına inanmak,
• Tarihi bir kişilik ya da kutsal bir insan olduğuna inanmak, istese ışınlanabileceğini, uçabileceğini düşünmek,
• Hastanın yaptığı davranışların veya fikirlerinin, aslında bazı istihbarat örgütlerine hizmet ettiğini düşünmesi.

Halüsinasyonlar

Sadece hastanın zihninde olan, gerçekte olmayan duyumlardır. Hemen hemen beş duyu organıyla da hissedilen görme, duyma, dokunma, tatma gibi durumlar söz konusudur anca şizofrenide özellikle işitmeyle duyulan halüsinasyonlar ağırlıktadır.

Şizofren hastalarının duyduklarını düşündüğü sesler genelde tanıdık birine veya kendine ait olur. Kaba ve küfürlü konuşmalar içerebilmektedir. Hasta tek başına kaldığında genelde görsel olan halüsinasyonlarda artış gözlemlenmektedir.

Dağınık Konuşma Biçimi

düşünce dünyasını tamamen değiştiren şizofreni hastalığı, konsantre olmakta güçlük sağlaması ile beraber iletişim kurarken de konuşma düzeninde tuhaflıklara sebep olmaktadır. Bir konuda konuşurken aniden başka konuya geçerek konuşma atlamaları yaparlar ve bir bağlantı kurulamadığı için garip bir durum ortaya çıkar.

Aynı şeyleri tekrar tekrar söyleyebilirler, anlattıklarını tekrarlarlar. Anlamsız cümleler kurabilirler, örneğin armutun dişi, bantı üzerime ört, televizyonu süpürdüm gibi. Şizofreni Belirtileri arasında en bariz şekilde belirli olanıdır.

Dağınık Davranış Biçimi

Bir amaca yönelik davranışları bozan şizofreni, insanlarla iletişim kurmakta güçlük ve gündelik yapılacak işleri yapamayacak duruma gelmeye sebep olmaktadır. Örnek günlük yapılan işlerde duş alma, yemek yeme, iletişim kurma problemleri, tahmin edilemeyen ani duygusal davranışlar, engelleme yada dürtü kontrolünde bozulmalar.

Negatif Davranışlar

Sağlıklı bir bireyin davranışlarının olmaması, negatif belirtiler olarak adlandırılmaktadır. Duygu ifadelerinde bozulmalar, örneğin düz bir ses tonuyla konuşma, göz teması olmaması, sınırlı yüz ifadesi kullanımı veya konu ile alakası yüz ifadeleri, ilgisizlik, motivasyonda bozulma, öz bakımda eksiklikler, içe dönük davranış, çevreye karşı kapalı olmak, konuşma becerisinde zorluklar, sorulan sorulara kısa ya da alakasız cevaplar.

Şizofreni Nedenleri?

Şizofreni nedenleri hala bilimsel olarak tam anlamıyla bilinmemekle beraber, genetik faktörler ve çevre etkileri ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Şizofreni Nedenleri bu yüzden tek bir neden bağlanamamaktadır. Bu iki sebebin içeriğini biraz irdeleyelim;

Genetik Sebepler

Şizofrenisi olan bireylerin %60’ının bir aile yakınında şizofreni tanısı yoktur. Ancak geriye kalan oranda ise şizofreninin aile içinde olduğu gözlemlenmektedir. Ancak ailede şizofreni olması da diğerlerinin şizofreni olacağı anlamına gelmemektedir, yatkınlık olsa da burada çevre etkisi önem arz etmektedir.

Çevresel Sebepler

Genetik olarak yatkın bir birey şizofreni rahatsızlığı karşısında risk taşımaktadır. Ancak bu faktörler bilinerek tetiklemesini önlemek mümkündür. Gelişme çağında veya hamilelik döneminde bazı stres faktörleri hastalığı tetikleyici noktada etkilemektedir. Bu sebeplerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz;

• Doğum öncesinde viral enfeksiyon, doğum sırasında oksijen eksikliği,
• Bebekken virüslü bir hastalığa yakalanma,
• Ebeveyn kayıpları, anneden erken ayrılma,
• Fiziksel istismar ya da cinsel istismar,
• Anormal beyin yapısına sahip olma

Şizofreni Tedavisi

Şizofrenide damgalama ya da hastanın daha iyi olamayacağı gibi hatalı düşünceler toplumumuzda ne yazık ki yaygındır. Şizofreni hastalığında kesinlikle sürekli artan ve kötüleşen belirtiler veya sürekli hastane yatışları söz konusu değildir.

Uzmanından doğru bir tedavi, kişinin kendine yardım edebilmesi bu konuda eğitilmesi ile şizofreni hastalığı olan birçok insan hayatına normal bir düzende ve belirtileri yaşamadan devam edebilmektedir.

Tedavide, en etkili olan ilaç, sonrasında terapi ve yaşam tarzında değişiklik, aileye verilecek psikososyal eğitim önem teşkil etmektedir. Şizofreni de tedavi uzun sürelidir. Ayrıca tedavide belirtiler yok olsa da yeniden nüksetme tehlikesine karşı tedavinin mutlaka devam etmesi gerekmektedir.

Kullanılan ilaçlar, sanrıları, halüsinasyonları ve paranoya dağınık konuşma gibi belirtilerin azalmasında etkili olurlar. Tek başına ilaçlar da yeterli olmamaktadır. Duygusal ifade yeteneği arttırmak, sosyal anlamda işlevselliği arttırmak için psikoterapiler ve eğitimler gereklidir. Grup terapisi de yaygın ve başarılı sonuçlar vermektedir.

Belirtiler azaldığında artık hastanın kendine yardımı gündeme gelecektir ve ilaçların terapilerin yanında hasta kendi için de çaba sarf etmelidir. Sosyal anlamda kendine destek olan insanlarla birlikte olmalıdır, insanlarla iletişim içinde olmalıdır.

İşe okula veya diğer insanlarla iletişimin sık olduğu yerlere gitmeye özen gösterilmelidir. Stres verici durumlardan uzak durmalıdır, meditasyon, nefes egzersizleri gibi gevşetici hareketler yapılmalıdır. Spor yapmak iyi gelecektir. İlaçların etkisi sebebiyle bol uyku gereklidir. Kafeinden uzak durmak, düzenli beslenmek kesinlikle alkol uyuşturucu ve nikotin kullanılmamalıdır.

Şizofreni Tedavisinde EKT Yöntemi

Ayrıca günümüzde pek uygulanmayan ancak ilaçlar ve psikososyal tedavinin yetersiz olduğu çok ağır hastalarda uygulanan bir yöntem vardır. Elektrokonvulsif tedavi (EKT) yönteminde, hastaların baş bölgesine yüzeysel biçimde kablolarla elektrotlar bağlanır. Sonrasında elektrotlar aracılığı ile beyne elektrik şoku gönderilir.

Şizofreni Nedenleri, Şizofreni Belirtileri ve Şizofreni Tedavisi hakkında sizi bilgilendirmeye çalıştık umarız yararlı olmuştur. Bir başka yazıda görüşmek üzere.