Folat Nedir, Eksikliği Neden Olur, Belirtileri ve Yüksek Folat İçeren Besinler

Folat eksikliği nedenleri, belirtileri, günlük folat ihtiyacı ve folat içeren besinler hakkında detaylı bir araştırma hazırladık. Fakat önce Folat nedir ve folik asit ile aralarındaki fark nedir biraz inceleyelim.

Folat nedir? Neden Önemlidir?

İlk olarak 1940 yıllarında keşfedilen folat (aynı zamanda folik asit veya folasin olarak da bilinir), B grubundaki 8 vitaminden biridir.

B9 vitamini olarak adlandırılan bu vitamin, genetik materyal DNA’nın sentezlenmesinde birkaç adım için oldukça önemlidir.

Folat eksikliği olduğu durumlarda hücrelerinin çekirdekleri yeni DNA üretemez ve bu nedenle düzgün bir şekilde bölünüp çoğalamaz. Daha sonra büyüme durur veya bozulur.

Nöral tüpü oluşturan hücreler gibi hızlı bölünen hücreler bol miktarda folata ihtiyaç duyar.

Folat ve folik asit, vitaminin farklı formlarıdır. Folik asit hakkında detaylı bilgi almak istiyorsanız yazımıza göz atabilirsiniz.

Bknz: Folik Asit Faydaları

Folat, doğal olarak bulunan formdur. Latince süsleme yaprağı veya yaprak anlamına gelen “folium” kelimesinden gelir.

Çünkü bu vitamin ıspanak ve lahana gibi yapraklı yeşil sebzelerde bol miktarda bulunur.

Folat aslında beş, organik, suda çözünebilen bileşene verilen jenerik isimdir. Folatın aktif formu ise 5 metiltetrahidrofolat (5-MTHF) olarak bilinir.

Sindirim sisteminde, yiyeceklerden alınan folatın büyük çoğunluğu, kan sistemine girmeden ve hücrelere gönderilemeden önce 5-MTHF formuna dönüştürülür. Folik asit, aynı zamanda pterol glutamik asit olarak da bilinen sentetik formdur.

Takviyelerde kullanılır ve ekmek yapımında ve kahvaltılık gevrek yapımında una eklenerek işlenmiş gıdalarda bulunur.

Bu folik asit daha yaygın olarak bulunur ve yiyeceklerde doğal olarak bulunan folata göre daha iyi emilir.

Bu iki bileşeni ayırmanın en kolay yolu şu şekildedir. Folat doğal olarak bulunurken folik asit bulunmaz.

Folat Eksikliği Neden Olur?

Folat, suda çözünebilen bir vitamindir. Suda çözünür ve yağ hücrelerinde depolanmaz.

Bu sebeple, vücudunuz folat depolayamadığı için sürekli olarak almanız gerekir. İnsanlar suda çözünen vitaminlerin fazlasını idrar yoluyla atarlar.

Folat Eksikliği Nedenleri Nelerdir?

Folat eksikliği nedenleri aşağıdaki gibi olup makalemizde maddeler hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

• Beslenme düzeni
• Bazı hastalık türleri
• İlaçların yan etkileri
• Aşırı alkol tüketimi
• Genetik

Beslenme

Az miktarda taze meyve, sebze ve güçlendirilmiş tahıl içeren bir beslenme, folat eksikliği sebeplerinin ana nedenidir.

Ayrıca yiyecekleri çok fazla pişirmek vitaminlerini yok edebilir.

Vücudunuzdaki folat seviyeleri, eğer folat açısından zengin yiyecekler tüketmezseniz sadece birkaç hafta içerisinde düşebilir ve folat eksikliği oluşturabilir.

Hastalıklar

Gastrointestinal yolda emilimi etkileyen hastalıklar folat eksikliği oluşmasına neden olabilir.

Bu hastalıklar arasında şunlar vardır:

• Crohn hastalığı.
• Çöl yak hastalığı.
• Belirli kanser türleri.
• Diyaliz gerektiren ciddi böbrek sorunları.

Genetik

Bazı insanlarda besinlerden gelen veya takviye olarak alınan folatı, kullanılabilir form olan metilfolat haline uygun ve etkin bir şekilde dönüştürmeyi engelleyen genetik mutasyonlar görülebilir.

İlaçların Yan Etkileri

Bazı ilaçlar folat eksikliği oluşmasına neden olur. Bunlar:

• Fenitoyin (Dilantin)
• Trimetoprim sulfametoksazol
• Metotreksat
• Sülfasalazin

Aşırı Alkol Alımı

Folat eksikliği sebeplerinden biri alkol kullanımıdır. Alkol folat emilimini engeller.

Aynı zamanda idrarla atılan folat miktarını da arttırır.

Folat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Tüm anemi türleri şu sorunlara neden olur:

• Halsizlik yaşanması.
• Enerji eksikliği hissedilmesi.
• Sürekli nefes nefese kalma.
• Baş ağrısı yaşanması.
• Cildin solması.
• Kalp atışının hızlanması.
• Kilo verme veya acıkmama.
• Kulak çınlaması.

Eğer aneminin nedeni vücudunuzda yeterince folat bulundurmamaksa, aşağıdaki folat eksikliği belirtileri yaşayabilirsiniz.

• Tat alma duyusunda azalma yaşanması.
• İshal.
• Ellerde ve ayaklarda karıncalanma veya hissizlik.
• Kas zayıflığı.
• Depresyon.

Yüksek Miktarda Folat İçeren Besinler

Vücudun folat emme, kullanma ve tutuma yetenekleri yiyecekler arasında farklılık gösterir ve bunların ölçümü zordur.

150 farklı çeşit folat türü vardır ve pişirme, saklama veya işleme sırasında yüzde 50 ile 90 arasında kayıp meydana gelebilir.

En iyi folat kaynakları yeşil sebzeler, mercimek ve ciğerdir. Folat eksikliği yaşamamak için bu folat içeren besinlerin tüketilmesi gerekmektedir.

En fazla Folat içeren besinler arasında bir bardağında bulunan folat miktarları aşağıda verilmiştir:

1998 yılında ABD Gıda ve İlaç Kurumu (FDA) ve Kanada hükümeti, üreticilerin zenginleştirilmiş ekmek, kahvaltılık gevrek, un, mısır, makarna, pirinç ve diğer tahıl ürünlerine folat eklemesini istemiştir.

Tipik Amerikan tipi beslenme, bu yiyeceklerden bol miktarda içerir.

Böylece güçlendirilmiş ürünler, genel folat alım seviyesine önemli katkı sağlar.

Bazı gıdaların folat güçlendirilmesini isteyen diğer ülkeler ise Kosta Rika, Şili ve Güney Afrika olarak sıralanabilir.

Folatın Sağlık Üzerine Etkileri Nelerdir?

Bilim insanları, folatın insan sağlığı üzerindeki etkilerini anlamak için çalışmalarına devam ediyor.

Bu araştırmaların bize gösterdiği bazı bilgiler şu şekilde.

Nöral Tüp Hasarları

Hamile kalmadan önce ve hamileliğin ilk dönemlerinde düzenli olarak folik asit almak, bebeklerde nöral tüp hasarlarını engellemeye yardımcı oluyor.

Bu nedenle hamilelik riski olan tüm kadınlar ve genç kızlar, günlük beslenme düzenlerinden yiyeceklerden doğal olarak folat almanın yanı sıra takviyeler, güçlendirişmiş yiyecekler ve her ikisi şeklinde günde 400 mcg folik asit tüketmelidir.

1998 yılından beri ABD Gıda ve İlaç Kurumu (FDA) ABD’de satılan ürünlerin folat eklemesini istediğinden bahsetmiştik.

ABD’deki birçok insan bu yiyecekleri günlük olarak tükettiği için folat alım miktarı artmış ve 1998 yılından beri nöral tüp hasarı ile doğan bebek sayısı azalmıştır.

Folat almak, prematüre bebek doğumu riskini azaltabilir ve kongenital kalp hastalıkları gibi doğum hasarlarını engelleyebilir.

Ama araştırmaların, folik asidin bu hastalıkların riskini nasıl azalttığını anlaması gerekmektedir.

Kanser

Doğal olarak yiyeceklerde bulunan folat, farklı kanser türlerinin riskini azaltabilir.

Ama folat, alınma miktarı ve alınma zamanına göre farklı etkilere sahip olabilir.

Kanser gelişiminden önce az miktarda alınan folat kanser riskini azaltabilir.

Fakat kanser sonrası (ve özellikle kolorektal kanser sonrası) alınan yüksek miktarda folat, kanserin ilerlemesini hızlandırabilir.

Birçok araştırma, besinlerle alınan folatın ve takviye folik asidin kanser riskiyle olan ilişkisini anlatmaktadır.

Kalp Hastalıkları ve İnme

Bazı bilim insanları, folat ve diğer B vitaminlerinin, kanda bulunan bir tür amino asit olan homosistein seviyelerini azaltarak kalp hastalıkları riskini azaltabileceğini düşünüyordu.

Ama folat takviyeleri kan homosistein seviyelerini düşürse bile kalp hastalıkları riskini azaltmamaktadır.

İyi haber ise bazı çalışmalar, kolik asit ve diğer B vitaminlerinin birleşiminin inmeyi engellemeye yardımcı olduğunu göstermiştir.

Diğer B vitaminlerini içeren veya içermeyen folat takviyeleri bilişsel fonksiyonları iyileştirmektedir.

Depresyon

Kanlarında folat eksikliği olan kişilerin depresyona girme olasılığı daha yüksektir.

Bu kişiler, antidepresan tedavisine normal folat seviyesine sahip kişiler kadar iyi cevap vermeyebilir.

Folat takviyeleri, antidepresan ilaçların daha etkin hale gelmesine yardımcı olabilir.

Ama bu takviyelerin normal folat seviyesine sahip kişilere ve folat eksikliği olan kişilere yardımcı olup olmadığı açık değildir.

Folatın depresyon üzerindeki rolünü öğrenmek ve folat takviyelerinin standart tedaviyle birlikte faydalı olup olmadığını anlamak için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Ne Kadar Folat Tüketmelisiniz?

Önerilen günlük besin alım miktarı (RDA), hem yediğiniz yiyeceklerden hem de takviyelerden aldığınız folatı içerir.