Dut

Dutun faydaları arasında yer alan kansere karşı olan etkileri ve kilo vermeyi desteklemesi sebebiyle dut son zamanların popüler meyveleri arasına girmiştir.

Dutun faydaları konusuna geçmeden önce dut nedir, tarihi ve nasıl yetiştirilir konularına biraz değinelim. Yazımızın sonunda ise dut ile yapabileceğiniz sağlıklı tariflere erişebilirsiniz.

Dut Nedir?

Dut, kışın yapraklarını döken ağaç üzerinde yetişen tatlı bir meyvedir. Bu meyve genellikle dünyada ılıman iklimlerin hakim olduğu bölgelerde yetişir.

Orijinal olarak Çin kökenli olduğu düşünülse de bu meyve tüm dünyaya yayılmıştır.

Ayrıca özellikle benzersiz tadı ve etkileyici besin değerleri ve faydaları nedeniyle, dünyada birçok kişi tarafından yaygın olarak tüketilmektedir.

Aslında dünyanın farklı bölgelerinde bulunan dut çeşitleri, lokal olarak yaygın oldukları için birçok bölgede “yerel” meyve olarak olarak kabul edilir.

Dut meyvesinin bilimsel adı, ele alınan dut türüne göre farklılık gösterir.

En yaygın türler ise Morus australis ve Morus nigra olarak bilinir. Ancak bu iki türe ek olarak, farklı ve lezzetli diğer türleri de vardır. 

Görünüş açısından dut, genç bir ağaç iken çok hızlı büyür. Daha sonra rengi beyaz veya yeşilden pembe veya kırmızıya dönüşür. Son olarak ise koyu mor veya siyah rengini alır.

Tatlı tatları nedeniyle dut meyvesi türleri şerbet, reçel, marmelat, meyve tartları, kek, şarap, çay ve likör yapımında yaygın olarak kullanılır.

Dut bu nedenle mutfakların vazgeçilmezleri arasında yerini alır. Dünyanın belirli bölgelerinde yetişen dutun tadı değişiklik gösterir.

Dutun tadı, genellikle yetiştiği bölgelerin farklı özelliklerine göre değişkenlik gösterir. Ama Türkiye dutu ve siyah dutun tadının en güçlü olduğu düşünülür ve bu türler yaygın bir şekilde tüketilir.

İlginç bir şekilde dut ağacı, insanlara lezzetli bir meyve sunmanın yanı sıra farklı bir kaynağa daha sahiptir. Bu kaynak ağacın yapraklarıdır.

Dut Meyvesinin Tarihi

Purdue Üniversitesi tarafından yayınlanan bir çalışmaya göre dutun faydaları içinde yer alan, kalp hastalıkları, diyabet, anemi ve arterit tedavisinde antik Çin bitkisel tıbbı tarafından yüzyıllar boyunca kullanılmıştır.

Kırmızımsı pembemsi renge sahip dutun iki aşığın ölümüne neden olduğunu anlatan ve antik aşk trajedileri arasında kabul edilen bir Babil miti de vardır.

Dutun tarihi, ipek endüstrisinin gelişmesiyle ilişkilidir.

Dut yaprakları, Doğu ülkelerinde ipek böceklerini beslemek içim kullanılmıştır. Dut ağacının tüm dünyaya yayılması, dut ağacının yapraklarının ipek böceği endüstri için gerekli olmasına bağlanabilir.

Dut ağacı, yavaş bir şekilde Doğu ülkelerinden Avrupa sahil ülkelerine yayılmıştır.

Günümüzde bile dünyaca ünlü Türk ipek halılarına ev sahipliği yapan ülkemizde dut ağaçlarının yetiştiğini görebilirsiniz.

Dut aynı zamanda antik Yunanistan’da da oldukça popülerdir ve bu ağacın meyveleri, bilgelik tanrıçası olan Minerva’ya adanmıştır. İngiltere’de ilk dut ağacı 1500li yıllarda ekilmiştir.

Bu meyve gerçekten de oldukça sağlıklı bir meyvedir. Yazımızın ilerleyen kısımlarında dutun faydaları nelerdir ve bu meyvenin neden bu kadar besleyici olduğunu öğreneceksiniz.

Bahçenizde Dut Yetiştiriciliği Yapmak

Dut ağacı yetiştirmek genellikle basit bir iştir. Çünkü bu ağaç kolay bir şekilde ekilir, tuza karşı dayanıklıdır ve erozyon kontrolüne yardımcı olur.

Ekim sırasında dikkat edilmesi gereken nokta, iyi bir şekilde drene edilmiş toprağa ekilmesi ve bol miktarda güneşe maruz kalmasıdır.

Ekeceğiniz dut ağacı türüne göre ağaçlar 8 metre (kara dut), 20 metre (kırmızı dut) veya 25 metre (beyaz dut) uzunluğa kadar rahatlıkla büyüyebilir.

Dut ağacı ekmek için ilk olarak zor ve zaman alıcı alan bir süreç olan 90 günlük tohum katmanlaştırması yapmanız gerekir.

Diğer kolay bir alternatif ise olgun dut ağacından sağlıklı fideler alarak bu fideleri bahçenizde uygun yerlere ekmektir.

Aldığınız fidelerde bulunan tomurcukları, yaprakları ve filizleri fidenin alt yarısından temizleyin ve doğal kök verme hormonu kullanarak toprağa saplayın.

Fideleri toprağa ekin ve koruma sağlamak adına temiz plastik bir konteyner ile kaplayın.

Toprağı sürekli olarak nemli tutun ve yaklaşık üç yıl içerisinde ağaç olgun bir ağaca dönüşecektir.

Dutun Faydaları Nelerdir?

Dutun faydaları aşağıda liste olarak verilmiş olup detaylı bilgiye yazımızın ilerleyen kısımlarından erişebilirsiniz.

• Kansere karşı savaşır.
• Tümör hücrelerinin büyümesini yavaşlatır.
• Kilo vermeyi destekler.
• Obezite etkilerini azaltır.
• Karaciğer yağ oluşumunu engeller.
• Yağ asidi oluşumunu engeller.
• Kan şekeri seviyesini dengeler.

Kansere Karşı Savaşır

Diğer böğürtlen türü meyveler gibi dut meyvesi de kansere karşı savaşan en iyi besinler arasında yer almaktadır.

Bunun ana nedeni içerdiği yüksek antioksidan bileşenidir.

Bu bileşenler, zararlı serbest radikallere karşı savaşmaya yardımcı olur ve hücreleri hasarlara karşı korur.

Japonya’da dutun faydaları üzerine yapılan bir çalışmaya göre dut suyu, farelerde serbest radikallerin verdiği oksidatif hasar seviyelerini etkili bir şekilde düşürmeye yardımcı olmuştur.

2006 yılında yapılan diğer bir hayvan çalışması da benzer bulgulara sahiptir.

Bu çalışma, dut suyunun antioksidan görevi görerek kansere neden olan serbest radikallerin neden olduğu stresi azalttığını göstermiştir.

2017 yılında yapılan dutun faydaları konusunda gerçekleşen bir çalışmada Koreli bilim insanları, dutta belirli bir bileşeni yalıtmış ve bu bileşenin, farelerde meme kanseri hücrelerinde hücre ölümü başlattığını ve tümör hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını yavaşlattığını bulmuştur.

Kilo Vermeyi Destekler

Dutun faydaları arasında besin değeri yüksek yiyecekler sınıfında olması yer almaktadır.

Bunun anlamı, kalori düşük olmasına rağmen lif, C vitamini, K vitamini ve demir gibi birçok besin maddesini içerirler.

Özellikle lifler sindirim sistemi sağlığını destekler, kabızlığı tedavi etmeye yardımcı olur ve kilo vermeye yardım eder.

Günde bir bardak dut, günlük lif ihtiyacınızın yüzde 10’unu karşılar.

Besleyici lif tükettiğiniz zaman, bu lifler gastrointestinal yolda sindirilmeden hareket eder. Böylelikle uzun süre tok hissetmenizi sağlar, iştahınızı azaltır ve dışkı çıkışını kolaylaştırır.

Dutun faydaları üzerinde yapılan bazı araştırmalar dutun obezite etkilerine karşı koyabileceğini de göstermektedir.

Tarım ve Gıda Kimyası dergisinde dutun faydaları hakkında yayınlanan bir hayvan çalışmasına göre, 12 hafta boyunca dut suyu özüyle tedavi edilen hamsterların vücut ağırlığının ve viskearal yağ miktarlarının azaldığını göstermiştir.

Tatlı istediğini bastıracak düşük kalorili ve sağlıklı bir atıştırmalık ve düşük kalori alımını desteklemek için yüksek protein oranlarına sahip bir kase yoğurda lezzetli dut meyvesinden ekleyin.

Karaciğer Sağlığını Korur

Karaciğer, genel sağlığınız üzerinde merkezi bir rol oynar. Kan pıhtılaşması, yağların parçalanması ve toksinlerin vücuttan atılması gibi görevlerde aktif olarak yer alır.

Bazı kanıtlara göre dutta bulunan belirli bileşenlerin karaciğer sağlığı üzerinde faydalı etkileri vardır.

Bu özel bileşenler bu önemli organın sağlığını korumaya yardımcı olmakta ve karaciğer hastalıklarından uzak ve güçlü bir karaciğeri desteklemektedir.

Dut, özellikle yağlı karaciğer hastalıklarının önlemesinde etkili olabilir.

Bu durum, karaciğerde yağ birikmesine verilen isimdir ve karaciğerin fonksiyonlarını düzgün bir şekilde yerine getirmesini engeller.

2013 yılında dutun faydaları üzerine test tüpünde yapılan bir çalışmaya göre dutta bulunan bileşenler yağ oluşumunu engellemeye yardımcı olmuş, yağ birikimini engellemiş ve aynı zamanda karaciğerdeki yağların temizlenmesini desteklemiştir.

Tayvan’da araştırmacılar tarafında dutun faydaları için yapılan başka bir çalışma ise 2013 yılında yapılan çalışmanın bu bulgularını doğrulamış ve dut özünün yağ yakmayı arttırdığını ve yağ asidi oluşumunu azalttığını göstermiştir.

Tabi ki dutta bulunan faydalı bileşenler yapbozun sadece bir parçasını oluşturur.

Sağlığı korumak için izlenmesi gereken diğer yöntemler de var. Düzenli olarak dut tüketmeye ek olarak bazı diğer önlemlerin de alınması gerekiyor.

Kan Şekeri Seviyelerini Dengeler

Yüksek kan şekeri birçok olumsuz duruma yol açar.

Genellikle kan şekeri yüksek olan kişiler, günlük hayatlarında pek çok sorunla karşılaşır.

Yüksek kan şekeri seviyeleri birçok semptoma neden olabilir. Bu semptomlar arasında susuzluk, sürekli idrara çıkma ve bulanık görme yer alır.

Kan şekeri seviyelerinin kontrol altında tutulması, sağlıklı yaşam için kilit unsurdur.

Özellikle de diyabet hastalığınız varsa yüksek şeker seviyeleri daha da tehlikeli bir hal alır. Bu durumda kan şekeri seviyelerinin dengelenmesi oldukça önemlidir.

Dutun faydaları içinde yer alan baskın özelliklerinden biride lif kaynağı olmasıdır.

Dut lif içerir ve bu lifler şekerin kan akışına yavaş bir şekilde karışmasına yardımcı olarak kan şekerinin ani sıçramalar yapmasını engeller.

Aynı zamanda kan şekeri seviyelerini düşürmeye yardımcı olan özel bileşenler ve antioksidanlar içerdiği de gösterilmiştir.

PLoS One tarafından dutun faydaları hakkında yapılan bir çalışmanın sunduğu bulgulara göre, dut özünün diyabetik farelerde kan şekeri seviyelerini önemli ölçüde düşürebildiğini göstermiştir.

Başka bir çalışma ise beş hafta boyunca dut özü verilen diyabet farelerin kan şekeri seviyesini ölçmüştür.

Ölçümlerin ortaya koyduğu verilere göre çalışmanın ilk günü ve son günü süresinde yapılan ölçümlere göre şeker seviyeleri 252 mg/dL seviyesinden 155 mg/dL seviyesine kadar düşmüştür.

Dutun, normal kan şekeri seviyelerini korumaya yardımcı olmak adına karbonhidrat kontrollü diyetlerin bir parçası olarak tüketilmesi gerektiğini unutmayın.

Dut Hakkında Gerçekler

Şimdi dut hakkında bilmediğimiz bazı gerçeklere bakalım.

• Dut meyvesi, ipek böceklerinin favori besini olan etli ve tek çekirdekli meyveler grubundadır. İpek böcekleri bu yapraklarla beslenerek her geçen gün daha da irileşir.
• Dut ağacının tüm parçaları, antik Çin bitkisel tıp tedavilerinde bir şekilde kullanılmıştır.
• Dut ağacı 9 – 25 metre arasında değişen yüksekliğe sahiptir. Beyaz dut birçok türe sahiptir ve kara duy ise en küçük dut türüdür ve sadece çalılıklarda yetişir.
• Dut ağacı, ekimden 10 yıl sonra meyve vermeye başlar.
• Beyaz dut, antik Roma döneminde ağız, trake ve akciğerlerle ilgili hastalıkların tedavisinde kullanılıyordu.
• Dut esans yağı muhteşem bir kokuya sahiptir ve birçok fayda sunar. Losyonlara, şampuanlara, sabunlara ve mumlara eklenebilir.

Dut Tarifleri

Dut meyvesini aşağıda belirttiğimiz Dutlu Muzlu Mus ve Dut Sorbesi tariflerinde kullanabilirsiniz.

Dutlu Muzlu Mus

Herkes musu sever. Yumuşak, kabarık ve tatlı. Şimdi dut kullanarak nasıl mus hazırlayabileceğimize bakalım.

İhtiyacınız olanlar

• 300 gram tofu
• 1 donmuş muz (orta boy, doğranmış)
• 1 bardak dut (donmuş)
• 1 bardak akçaağaç pekmezi
• 2 yemek kaşığı limon suyu
• 1 çay kaşığı vanilin
• 3/4 bardak dut (taze, süsleme için)

Hazırlanması için gerekli süre

25 dakika

Hazırlanışı:

Buzluğa bir kap yerleştirin. Tofu pürüzsüz hale gelene kadar blenderdan geçirin. Donmuş muzları ve dutları tofuya ekleyin.

Akçaağaç pekmezi, limon suyu ve vanilini karışıma ekleyin. Karışım pürüzsüz hale gelene kadar tüm malzemeleri karıştırın.

Şimdi buzluğa koyduğunuz kabı alın ve karışımıu bu kaba dökün. Kabı folyo ile kapatın ve satın ve buzlukta 4 saat kadar dondurun.

4 saat sonra mus yemeye hazır olacaktır. Taze dutlarla süsleyin ve hemen yiyin.

Dut Sorbesi

Sorbe dondurma gibi ama kalorisi olmayan bir şekilde tatlı yemenin en iyi yollarından biridir.

İhtiyacınız olanlar

• 1 bardak esmer şeker
• 1 bardak su
• 5 bardak dut veya böğürtlen
• 2 yemek kaşığı kuş üzümü veya porto şarabı

Hazırlanması için gerekli süre

1 saat 20 dakika

Hazırlanışı:

Dutları yıkayın ve bir kenara ayırın

Şeker ve suyu orta ateşte bir tencere içerisinde kaynatın 3-4 dakika kaynaması için bekleyin

Dutların yeşil saplarını alın Ocaktan alın ve soğumasına izin verin

Dutları ezin ve şekerli şurubu dutların üzerine dökün. Püre haline getirin. Tohumları ve kökleri almak için dut püresini kevgirden geçirin.

Karşıma az miktarda Porto şarabı ekleyin ve soğuması için buzdolabında bir saat kadar bekletin.

Daha sonra dondurma makinasına alın ve sorbe haline getirin.