Disleksi Nedir? – Belirtileri Nelerdir?

Bu yazımızda disleksi nedir, disleksi belirtileri nelerdir, disleksi rahatsızlığına eşlik eden rahatsızlıklar, disleksi hastası çocuklara nasıl davranılmalıdır gibi soruların cevaplarını aradık.

Disleksi daha önceleri okuma bozukluğu olarak adlandırılan özgül öğrenme güçlüğü bozukluğunun başlığı altında bir rahatsızlıktır. Özellikle kelimeleri tanımada, okuduğunu anlamakta ve tipik bir şekilde yazılı imla kurallarında yaşanan önemli boyutlarda zorlanmaları içerir.

Bireyin normal veya üstün zekalı olması bu rahatsızlık için bir kıstas değildir. Okuma, yazma ve dil becerilerinde problem yaşanan bir özgül öğrenme bozukluğudur.

Çoğu zaman okuma bozukluğu şeklinde gözlemlenen bu rahatsızlıkta, hafıza ve dikkat sorunları da gösterebilir. Disleksi ile birlikte dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) da eşlik edebilir.

Disleksi gelişim çağında ortaya çıkabilir yaş ilerleyince azalabilir ancak bazen tam anlamıyla düzelmeyebilir. Hatta genellikle yavaş okuma ve ufak yazım yanlışları da ömür boyu kalıcı olabilir.

Disleksi tedavileri içinde farklı çözümler yer almaktadır. Bu konuda özel eğitim programları tedavilerin başını çekiyor. Özellikle bu konudaki oyunlar ve disleksi için geliştirilmiş çeşitli müfredatlar hastalığı tamamen ortadan kaldırmasa da öğrenmenin önüne çıkan engelleri aşmada hastalara kolaylık sağlamaktadır. Disleksi belirtileri göstermiş ve tanısı konulmuş çocukların bu eğitimi alması oldukça önemlidir.

Her okuma güçlüğü veya benzer şekildeki belirtiler disleksi olmayabilir, çocuk ruh sağlığı alanında çalışan psikiyatristler bu teşhisi koymadan önce özel disleksi testleri uygularlar.

Disleksi Belirtileri

Disleksi rahatsızlığı bulunanlar okuma konusunda, kelimeleri tersten okumak, bir cümleyi okurken kelimeleri atlamak ya da heceleri atlamak, heceleri karıştırmak, harfleri karıştırmak veyahut duraksayarak okumak gibi belirtilerle okumakta güçlük çekerler.

Ayrıca;

• Okuduklarını öğrenmekte güçlük çekme, kafiyeli kelimeleri öğrenmekte güçlük çekme, kelimelerdeki heceleri saymakta güçlük çekme,
• Kelimeleri okurken sesleri anlamada güçlük çekme, değişik sesleri ayırt edememe,
• Harf seslerini öğrenmekte güçlük çekme, harflerin adlarını ve şekillerini hatırlamama,
• Okuduklarında ve yazdıklarında, kelimelerde bulunan harflerin yerini değiştirme,
• Uzun kelimeleri okurken zorlanma
• Çok kullanılan kelimeleri yanlış yada hiç okumama
• Sesli yada sessiz okurken, kelimeler düzgün okunamadığı için anlama güçlüğü çekme
• Sesli okuma yaparken yavaş ve zor okuma

Disleksi rahatsızlığına aynı zamanda Disgrafi yani yazma bozukluğu da eşlik edebilir, yazı yazarken ters yazmaları, bazı harfler ile rakamları karıştırmaları ve birbirine benzer sembolleri karıştırmaları bu rahatsızlığın olma ihtimalini gösterir. En sık rastlanan ise 3 rakamı yerine E yazmak ya da d ile b harflerini karıştırmaktır.

Özgül Öğrenme güçlüğü bulunan çocuklar, basit komutları takip edemezler öğrenmede güçlük yaşarlar. Örneğin ayakkabılarını genelde ters giyerler, sağını solunu bilemezler. Bu rahatsızlık yüzünden yaşıtlarından geri kalmaları olasıdır.

Anlama güçlüğü çekebilirler, disleksi rahatsızı çocuklar dikkatlerini sürdürme konusunda güçlük çekerler. Dikkatle yakından ilgili olduğundan dolayı DEHB birlikte görünmesi olasıdır.

Bu çocuklar resim, müzik hatta matematik gibi alanlarda muhteşem performans gösterebilirler, disleksi rahatsız çocuklar çoğu zaman özel yetenekli çocuklardır. Genelde aileler bu çelişki sebebi ile çocuğum bilerek yapmıyor, önem vermiyor diye düşünce hatasına düşebilirler.

Fakat unutulmamalıdır ki okuma bozukluğunun zeka ile alakası yoktur. Yapılan araştırmalara göre Disleksi belirtileri gösteren çocuklar beyinlerinin ön sol lobunu kullanma güçlüğü çektikleri için bu konuda istekli olmaları yetmeyecektir. Desteğe veya bu konuda özel ilgiye ihtiyaçları vardır.

Bahsettiğimiz tüm bu belirtiler bu rahatsızlık hakkında verilebilecek ipucu olarak sayılabilir, tüm bu belirtiler her zaman için birlikte görülmeyebilir ve bu belirtileri içeren başka bozukluklar da olduğu için disleksi teşhisi konulmayabilir.

Disleksi Belirtisi Gösteren Çocuklara Nasıl Davranılmalıdır?

Disleksi belirtileri gösteren çocuklar okula başladıklarında, diğer arkadaşlarına göre öğrenme anlamında geride kalırlar ve özgüvenleri yıkılabilir. Genelde bu sebepten ötürü psikolojik sorunlar yaşamaya başlarlar. Okumayı öğrenmede gecikme yaşayan çocuklar, arkadaş çevrelerinden gelecek olumsuz düşünceler sebebiyle içe dönük ve asosyal olmaya yatkın olurlar.

• Genelde ebeveyn ve öğretmenler bu rahatsızlık konusunda bilinçli olmayabilirler ve yaşanan bu sorunlar sebebiyle çocuğu suçlamamalıdırlar.
• Disleksi hastası çocuklar genelde ince ruhlu, kırılgan çocuklar olurlar, öğrenmede yaşanan sorunlar nedeniyle çocuğu suçlamak, yaramazlık yapıyorsun o yüzden dikkat etmiyorsun gibi ithamlar daha kalıcı psikolojik hasarlara sebep olabilir.
• Disleksik bir çocuğunuz veya öğrenciniz var ise ona karşı sabretmeyi bilmeli ve ilginizi kesinlikle arttırmalısınız. Metin okumalarında sesli okumalarında fayda vardır. İyi bir egzersiz olması yanı sıra nerelerde hata yapıyorsa onu düzeltme şansı da ortaya çıkar.
• Çocukları oyunlarla desteklemelisiniz, disleksik çocuklar oyunlara daha çok ilgi gösterirler ve zeka oyunları gibi, öğrenme, dikkat veya hafıza oyunları çok yararlı olacaktır.
• Çocuğunuzu kesinlikle başka çocuklarla kıyaslamayın, disleksik çocukların bu konuda daha da kırılgan olabileceğini aklınızda tutun.
• Sadece sizin özel ilginiz yetmeyebilir, akrabalarınız ve çocuğunuzun eğitmenleri ile de bu konuyu açıklayıp hassasiyet geliştirmelerini isteyin.
• Özgül öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda mutlaka iyi oldukları bir özel ilgi alanları bulunur. Bunu birlikte keşfedip çocuğunuz ile birlikte yoğunlaşabilirsiniz. Özgüvenini arttırmak ve çocuğunuzu motive etmek için bu önemlidir.
• Ders çalıştığı zamanlarda ortamın düzenli olması, dikkatinin dağılmaması önemlidir. Unutmayın disleksik çocukların dikkatleri çabuk dağılır.
• Çocuğunuza sevginizi bolca göstermelisiniz ve konuda üzüntünüzü asla belli etmemelisiniz. Başarısız olduğunda onu sevmeyeceğini düşünmenizi asla düşünmemeli, sevginizin başarısıyla bir alakası olmadığını onu her zaman sevdiğinizi ona hissettirin.
• Özgüvenlerinin gelişmesi için katkıda bulunun, onları her konuda motive etmeye çalışın, bütün başarılarında mutlaka tebrik edin, onunla gurur duyduğunuzu hissetmesi başarısını da arttıracaktır.

Ayrıca böyle özel çocuklara nasıl davranmanız gerektiğini anlatan bir film de önerebiliriz; Raare Zameen Par türkçe ismi ile Her Çocuk Özeldir.

Yazar: İlker Yavuz
İletişim: [email protected]