Akciğer Kanseri Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Akciğer kanseri nedenleri ve akciğer kanseri tedavisi konularına geçmeden önce akciğer kanseri yazısını özet olarak değerlendirdiğimizde aşağıdaki maddeler ortaya çıkmaktadır.

• Akciğer kanseri, hem erkekler hem kadınlar arasında en yaygın görünen kanser türüdür.
• Sigara içmek, akciğer kanseri nedenleri içinde ana faktördür.
• Pasif olarak tütün dumanına maruz kalma yani pasif içicilik de akciğer kanseri nedenleri arasındadır.
• Farklı şekilde büyüyen ve yayılan iki tür akciğer kanseri vardır. Bunlar küçük hücre akciğer kanseri (SCLC) ve küçük olmayan hücre akciğer kanseri (NSCLC) olarak ayrılır.
• Akciğer kanserinin aşamaları, kanserin vücuda ne kadar yayıldığını gösterir.
• Akciğer kanseri tedavisi ameliyat, kemoterapi, hedefli tedavi, immünoterpi ve radyasyon tedavisi ve yeni deneysel yöntemleri içerebilir.
• Genel akciğer kanseri prognozu yetersizdir çünkü doktorlar hastalığı ileri aşamalara kadar teşhis edemez. Akciğerlerde lokalize olan erken dönem akciğer kanseri için beş yıllık hayatta kalma oranı %54 iken ameliyat edilemeyen akciğer kanserinde %4 seviyesindedir.
• Akciğer kanseri nedenleri arasında olan sigaranın bırakılması, akciğer kanserini önleyebilecek en önemli önlemlerden biridir.

Akciğer Kanseri Nedir?

Diğer kanser türlerinde olduğu gibi akciğer kanseri, hücrelerin anomali göstermesidir.

Normalde vücudun sistemleri hücre büyümesini kontrol eder ve dengeler. Böylece hücreleri sadece gerekli durumlarda yeni hücreler oluştururlar.

Hücre büyümesini kontrol eden ve dengeleyen sistemde bozulma meydana gelmesi, hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasına neden olur ve bu kitleye tümör adı verilir.

Tümörler iyi huylu veya kötü huylu olabilir. Kanserden bahsettiğimizde kötü huylu tümörlerden bahsederiz. İyi huylu tümörler genellikle alınır ve vücudun diğer bölgelerine yayılmaz.

Diğer yandan kötü huylu tümörler genellikle başladıkları yerde agresif olarak büyür.

Ama tümör hücreleri kan veya lenf sistemine girerek vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. Bu sürece metastaz adı verilir. Tümörün büyüdüğü alanlar çıkış noktasından uzaktadır.

Akciğer kanseri en erken aşamada bile yayılma veya metastaz eğiliminde olduğu için hayati tehlikesi yüksektir ve en zor tedavi edilen kanser türleri arasındadır.

Akciğer kanseri diğer organlara yayılırken genellikle adrenal bezler, karaciğer, beyin ve kemiklere sıçrar.

Vücudun diğer yerlerinde ortaya çıkan kötü huylu tümörler, sıklıkla akciğerlerde metastaz yapar. Tümör metastazları, orijinal (birincil) tümör hücreleriyle aynı türdedir.

Örneğin eğer prostat kanseri kan akışıyla akciğerlere sıçrarsa, akciğerlerde görülen metastatik  prostat kanseri olarak adlandırılır.

Akciğerlerin ana işlevi, hava ve kan arasında gaz alışverişini sağlamaktır. Akciğerler sayesinde kandaki karbon dioksit uzaklaştırılır ve oksijen alınır.

Sağ akciğer üç loba sahipken sol akciğer iki lob ve sağ akciğerdeki orta bölüme karşılık gelen lingula adı verilen küçük bir yapıya sahiptir. Akciğerin ana hava giriş yolu, soluk borusundan çıkan bronşlardır.

Bronşlar, alveol adı verilen ve gaz alışverişinin gerçekleştiği küçük keseciklere açılan bronşiyol adı verilen daha küçük hava yollarına açılır. Akciğer ve göğüs duvarı, akciğer zarı adı verilen ince bir doku tabakasıyla kaplıdır.

Akciğer kanseri akciğerin herhangi bir noktasında ortaya çıkabilir. Ama akciğer kanserinin %90-95’i epitel hücrelerinde (bronş ve bronşiyal) görülür.

Bu nedenle akciğer kanseri genellikle bronşogenik kanser veya bronşogenik karsinom olarak adlandırılır. (Karsinoma kanser için kullanılan başka bir terimdir.)

Kanser aynı zamanda akciğer zarında veya nadiren de olsa kan damarları gibi akciğerdeki destekleyici dokularda ortaya çıkabilir.

Akciğer Kanseri Nedenleri ve Risk Faktörleri

Sigara içme

Akciğer kanseri nedenleri içinde en çok sigara içmekle ilişkilidir ve akciğer kanseri vakalarının %90’ı tütün kullanımına bağlıdır.

Akciğer kanseri riski içilen sigara sayısı ve sigara içme süresiyle ilişkilidir. Doktor bu riske yıllık sigara içme açısından yaklaşır (günde içilen sigara sayısı sigara içilen yıl sayısıyla çarpılır).

Örneğin eğer bir kişi 10 yıl boyunca günde iki paket sigara içtiyse 20 paket-yıl sigara içme geçmişi vardır.

10 paket-yıl sigara içme geçmişi bile akciğer kanseri riskini arttırırken, 30 paket-yıl veya daha fazla içme geçmişi akciğer kanseri için yüksek risk oluşturmaktadır.

Günde iki paket veya daha fazla sigara içen her yedi kişiden biri akciğer kanserinden hayatını kaybetmektedir.

Pipo ve puro içmek de akciğer kanserine nedenleri için de olsa da sigara kadar yüksek risk oluşturmaz.

Bu nedenle günde bir paket sigara içen kişilerin sigara içmeyen kişilere göre akciğer kanseri geliştirme riski 25 kat fazlayken pipo ve puro içenlerin akciğer kanseri geliştirme riski sigara içmeyenlere göre beş kat fazladır.

Sigara dumanı 4.000 kimyasal içerir ve bunlar kansere neden olan veya karsinojenik maddelerdir.

Sigara dumanında bulunan iki ana karsinojenik kimyasallar nitrozamin ve polisiklik aromatik hidrokarbonlardır.

Normal hüre büyümesi ve akciğer hasarının iyileşmesi nedeniyle, sigarayı bıraktıktan sonra her yıl akciğer kanseri riski azalır.

Eskiden sigara içenler için akciğer kanseri geliştirme riski sigara içmeyenlerin riskine sigarayı bıraktıktan 15 yıl sonra yaklaşır.

Pasif İçicilik

Pasif içicilik veya sigara dumanını soluma da akciğer kanseri nedenleri arasında yer almaktadır.

Araştırmalara göre sigara dumanına maruz kalan sigara içmeyenlerin akciğer kanseri geliştirme riski maruz kalmayanlara göre %24 artmıştır.

Bu durumda risk, pasif içicilik maruz kalma süresine ve derecesi göre değişmektedir.

Türkiye’de akciğer kanseri nedenleri arasında yer alan pasif içicilik kaynaklı akciğer kanseri ölümlerinin 7.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Asbest Liflerine Maruz Kalma

Asbest liftleri akciğer kanseri nedenleri arasındadır.

Aasbeste maruz kalma sonucu akciğer dokusunda ömür boyu kalabilecek silikat lifleridir.

Asbest lifine maruz kalma geçmişte termal ve akustik yalıtımlar kullanıldığı için en sık iş yerlerinde yaşanıyordu.

Günümüzde asbest kullanımı birçok ülkede sınırlandırıldı veya yasaklandı.

Hem akciğer kanseri hem mesotelioma (akciğer zarı ve periton adı verilen karın boşluğu zarı kanseri), asbeste maruz kalmayla ilişkilendirilmiştir.

Sigara içme, asbeste maruz kalan işçilerde asbest kaynaklı akciğer kanseri riskini arttırmaktadır.

Sigara içemeyen asbest çalışanlarının akciğer kanseri geliştirme riski sigara içmeyenlere göre beş kat fazladır.

Buna karşılık sigara içen asbest işçilerinin riski, sigara içmeyen kişilere göre elli ile doksan kat arasında artmaktadır.

Radon Gazına Maruz Kalma

Radon, doğal olarak radyasyon yayan uranyuma bozunan doğal radyoaktif gazdır. Akciğer kanseri nedenleri arasında gösterilmesinin ciddi bir payı vardır.

Radon gazının akciğer kanserine neden olduğu bilinmektedir. Türkiye’de görülen radon gazı kaynaklı akciğer kanseri, her yıl ölümlerin %12’sini oluşturarak 21.000 kişiye karşılık gelmektedir.

Radon gazı, sigaradan sonra akciğer kanserine neden olan ikinci faktördür.

Asbeste maruz kalma durumunda olduğu gibi radona maruz kalmaya eşlik eden sigara içme alışkanlığı, akciğer kanseri riskini arttırmaktadır.

Radon gazı topraktan geçebilir ve temel, borular, tesisat veya diğer boşluklardan eve sızabilir.

Çevre Koruma Kurumu, her 15 evden birinin tehlikeli seviyede radon gazı içerdiğini tahmin etmektedir.

Radon gazı görünmez ve kokusuzdur ana basit bir test kitiyle tespit edilebilir.

Akciğer Kanseri Tedavisi

Kemoterapi:

Hem NSCLC hem SCLC kemoterapiyle tedavi edilebilir.

Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürerek bölünmelerini engelleyen ilaca verilen isimdir. Kemoterapi tek başına uygulanabileceği gibi radyoterapiyle birlikte de uygulanabilir.

Çok sayıda kemoterapi ilacı geliştirilse de akciğer kanseri tedavisi platin tabanlı ilaçlar en etkili olanlardır.

Kemoterapi, teşhis edildiklerine vücuda yayıldığı için birçok SCLC tedavisinde kullanılır.

SCLC olan kişilerin sadece yarısı kemoterapi olmadan dört ay hayatta kalır. Akciğer kanseri tedavisi Kemoterapiyle hayatta kalma süresi dört – beş kat artar.

NSCLC tedavisinde kemoterapi tek başına etkili değildir ama NSCLC metastaz yaptığında birçok vakada hayatta kalma süresini uzatır.

Kemoterapi hap, intravenöz infüzyon veya ikisinin birleşimi şeklinde uygulanabilir.

Akciğer kanseri tedavisi Kemoterapi genellikle ayaktan uygulanır.

İlaç birleşimleri döngü adı verilen ve döngüler arasında haftalar veya aylar olan tedaviler şeklinde uygulanır.

Maalesef kemoterapide kullanılan ilaçlar normal bölünen hücreleri de yok ederek istenmeyen yan etkilere neden olur.

Hasar gören kan hücreleri enfeksiyona yatkın olur ve kan pıhtılaşma sorunu ortaya çıkar (kanama veya kolay morarma).

Diğer yan etkiler arasında halsizlik, kilo kaybı, saç kaybı, mide bulantısı, kusma, ishal ve ağız yaraları vardır.

Akciğer kanseri tedavisi kemoterapinin yan etkileri, kullanılan ilaca ve ilaç türlerine ve kişilere göre değişir. Kemoterapinin yan etkilerini tedavi eden veya önleyen ilaçlar geliştirilmiştir.

Tedavinin iyileşme aşamasında veya tamamlandıktan sonra yan etkiler kaybolur.

Hedefli Tedavi:

Moleküler olarak hedeflenmiş akciğer kanseri tedavisi, tümör büyümesine neden olan genetik değişimleri hedef alan ilaçlar verilen isimdir.

EGFR Hedeflenmiş Tedaviler:

Elotinib (Tarceva), afatinib (Gilotrif) vefitinib (Iressa) adı verilen hedeflenmiş ilaçlar kanser hücrelerini daha etkili olarak hedef alarak normal hücrelere daha az zarar verir.

Erlotinib, gefitinib ve afatinib, epidermal büyüme faktör reseptörü (EGFR) adı verilen ve hücre büyümesini destekleyen bir proteini hedef alır.

Bu proteini kodlayan gen, tümör büyümesini teşvik edecek bir mutasyona neden olarak birçok durumda küçük hücreli olmayan akciğer kanserine neden olur.

EGFR geni mutasyonları, kanser olan kadınlarda ve hiç sigara içmeyen kişilerde yaygındır.

EGFR reseptörlerini hedef alan ilaçlar bazı durumlarda bir süre sonra işe yaramaz ve buna ilaç direnci adı verilir.

Direnç, çoğu zaman kanserin aynı gende yeni bir mutasyon geçirmesi nedeniyle meydana gelir.

En yaygın örnek ise EGFR T790M mutasyonudur.

Osimertinib (Tagrisso) gibi bazı yeni EGFR hedeflenmiş ilaçları, T790M mutasyonuna uğramış hücrelere karşı işe yarar.

Nesitumumab (Portrazza) da EGFR’yi hedef alan başka bir ilaçtır. İleri seviyede skümös hücre türüne sahip NSCLC olan kişilerde akciğer kanseri tedavisi olarak ilk başta kemoterapiyle birlikte uygulanabilir.

Diğer Hedeflenmiş Tedaviler:

Diğer mutasyonları hedef alan diğer hedeflenmiş ilaçlar da vardır.

Bunlar arasında ALK tirosin kinaz inhibitör ilaçlar olan krizotinib (Xalkori), alectinib (Alecensa), brigatinib (Alunbrig) ve seritinib (Zykadia) yer alır ve ALK geni mutasyonu olan hastalarda kullanılır.

Bu ilaçların bazıları, ROS1 geni anomalisi olan kanser hastalarına da yardımcı olabilir.

BRAF geni de kanserin büyümesini destekleyen BRAF proteininin üretilmesine neden olarak akciğer kanserine yol açabilir.

Dabrafenib (Tafinlar) BRAF inhibitörü olan bilinir ve doğrudan BRAF proteinine saldırır.

Trametinib (Mekinist) BRAF proteiniyle ilişkili MEK proteinlerine saldırdığı için MEK inhibitörü olarak bilinir. Bunlar BRAF geni anomalisi olan hastalarda kullanılabilir.

Diğer hedeflenmiş tedaviler arasında kanser içerisinde yeni kan damarı oluşumunu engelleyen anti-anjigenez ilaçlarıdır.

Oksijen taşıyan kan damarları olmadığında kanser hücreleri ölür.

Anti-anjigenez ilaç olarak bevasizumab (Avastin), standart akciğer kanseri tedavisi kemoterapiye eklendiğinde ileri seviye akciğer kanseri hayatta kalma süresini arttırmıştır.

Bevasizumab her iki-üç haftada bir intravenöz olarak uygulanmaktadır.

Fakat bu ilaç kanmaya neden olabileceği için kan öksüren hastalar, akciğer kanseri beyne yayılmış hastalar veya anti-koagulasyon akciğer kanseri tedavisi(“kan sulandırıcı” ilaç) alan kişiler için uygun değildir.

Bevasizumab aynı zamanda skümöz hücre kanser türünde kullanılmaz çünkü bu tür akciğer kanseri kanamaya neden olur.

Ramusirumab (Cyramza) küçük hücreli olmayan akciğer kanseri tedavisinde kullanılabilecek başka bir anjigenez inhibitörüdür.

İmmünoterapi:

İmmünoterapi ileri seviye akciğer kanseri olan bazı hastalarda etkili olabilir.

İmmünoterapi ilaçları, tümör hücrelerine karşı bağışıklık sistemini güçlendirir. Nivolumab (Opdivo) ve pembrolizumab (Keytruda) immünoterapi ilaçları, akciğer kanseri tedavisi için FDA tarafından 2015 yılında onaylanmıştır.

Bu ilaçlar kontrol noktalarını veya bağışıklık tepkisi kontrol eden alanları hedef alan kontrol noktası inhibitörleridir ve bağışıklık sistemini destekler.

Bu iki ilaç, kanser karşısında bağışıklık sistemini güçlendiren PD-1 proteinini hedef alır.

Atezolizumab (Tecentriq), bazı tümör ve bağışıklık hücrelerinde bulunan PD-1 proteiniyle ilişkili PD-L1 proteinini hedef alır.

Radyofrekans Ablasyonu (RFA):

Radyofrekans ablasyonu, özellikle erken aşama akciğer kanserinde ameliyat alternatifi olarak ele alınmıştır.

Akciğer kanseri tedavisi türünde kanserli bölgeye, genellikle tomografi yardımıyla deri altından iğne yerleştirilir.

Radyofrekans (elektrik) enerjisi dokularda ısı yaratarak kanser dokuları öldürür ve kanseri besleyen küçük kan damarlarını kapatır.

RFA genellikle ağrılı değildir ve akciğer kanseri de dahil olmak üzere bazı kanser türlerinin tedavisi için FDA tarafından onaylanmıştır.

Çalışmalar bu tedavisinin, akciğer kanserinin erken döneminde başlandığında ameliyat gibi hayatta kalma süresini uzattığını ve ameliyatın ana risklerini içermediğini göstermektedir.

Deneysel Tedaviler:

Akciğer kanseri tedavisi için etkili bir şekilde tedavi olmasa da hastalara deney aşamasında olan yöntemler sunulmaktadır.

Bu tedavilerde doktorlar, yöntemin akciğer kanseri tedavisi olarak kabul edilip edilmeyeceğine dair yeterli bilgiye sahip değildir.

Yeni ilaçlar veya ilaç kombinasyonları denemelerde test edilir. Bu çalışmalar, yaygın olan tedaviler karşısında yeni ilaçların etkinliğini değerlendirir.

Yeni immünöterapi yöntemleri, aşı ile ilgili akciğer kanseri tedavisi kullanmayı deneyerek vücudun bağışıklık sisteminin doğrudan kanser hücreleriyle savaşmasını sağlar.

Akciğer kanseri tedavisi olarak aşılar klinik denemelerde incelenmektedir.