Bipolar Bozukluk Nedir, Belirtileri, Çeşitleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

İçindekiler

Türkçe adıyla iki uçlu bozukluk ya da iki kutuplu bozuk olarak bilinen ve eskiden manik – depresif bozukluk olarak anılan bipolar bozukluk nedir, bipolar bozukluk nedenleri, bipolar bozukluk belirtileri ve bipolar bozukluk tedavisi konuları detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Bipolar Bozukluk Nedir?

Adından da anlaşılacağı üzere iki uçlu bozukluk yani bipolar, duygu durum bozuklukları alt kategorisinde incelenen bir rahatsızlıktır. Bipolar bozukluğu bulunan bir kimse hayatı boyunca mani, depresyon, karma veya en azından hipomani dönemi geçirmiştir.

Bu rahatsızlık henüz sadece depresyon dönemini geçirmiş bir kişi için tanı olamaz. Birey en az bir mani dönemi ya da karma dönem geçirmiş ise DSM 4 tanı ölçütleri baz alınarak, bipolar bozukluk tip 1 tanısı alır. Eğer bir depresyon dönemi ve hipomani dönemi geçirmiş ise bipolar bozukluk tip 2 tanısı alacaktır.

Tekrar eden depresyon görülen hastalarda unipolar tek uçlu yani depresyon tanısı alırlar. Duygu durum bozukluklarında, bipolar bozukluk, majör depresyon, siklotimi ve distimik bozuklukları bulunur.

Duygu durumu, kişinin genel yaşantısına yansıyan ve düzenli ya da belli aralıklarla kendisini hissettiği baskın duygular hissetmesidir. Depresyonda iken bireylerin duygu durumlarında çökkünlük, mutsuzluk vardır.

Mani döneminde ise duygu durumunda aşırı mutluluk hissedilir davranışlar da böyledir, fazla hareketlilik görülür.

Bipolar bozukluğun yaygınlığı ise toplumda %1 – %2’dir. Toplumda, tek uçlu duygu durum bozukluğu yani depresyon kadınlarda daha fazla olmasına rağmen bipolar bozuklukta cinsiyet eşitliği görülmektedir.

Bipolar Bozukluk Çeşitleri

Bipolar bozukluk kendi içerisinde çeşitlere ayrılmaktadır. Bunları kısaca açıklayacak olursak;

Bipolar Tip 1 Bozukluk:

Bir mani dönemi ya da karma dönem mutlaka yaşanmıştır, ayrıca depresyon ve hipomani de görülebilir. Bipolar Tip 1 Bozukluk tanısı için kesinlikle mani veya karma dönemden biri yaşanması şarttır. Diğer tiplerden farklı olarak daha şiddetli bir tiptir ve tedavisi genelde hastanede yatarak gerçekleştirilmektedir.

Bipolar Tip 2 Bozukluk:

Alt uçta depresyon yanı sıra mani görülmemiş ancak hipomani yaşanmış tiptir.

Siklotimi:

İki sene süresince majör depresyon şiddetinde olmayan hafif depresyon ve hipomanilerin birbiri arkasına tekrarı yaşanan ve iki aydan daha fazla iyilik halini bulunmayan alt tiptir. Kronik biçimde sürekli olması sebebiyle, genelde borderline kişilik bozukluğu ile karıştırılabilir.

Bu alt tiplerden herhangi birisine uymayan çeşit ise DSM 4’e göre ‘Başka Türlü Adlandırılamayan Bipolar Bozukluk’ diye isimlendirilmiştir.

Bipolar Bozukluk Nedenleri?

Bipolar bozukluk nedenleri için uzun yıllar psikoloji alanında yapılan araştırmalar sonucu bazı maddeler bulunmuştur;

Genetik yatkınlık sebebi Bipolar Bozukluğa sebep olabilmektedir,
Uyarıcı maddeler, esrar, kokain, amfetamin gibi veya aşırı kahve tüketimi, enerji içecekleri kullanımı,
Yoğun stres, uyku bozukluğu yatkınlık var ise hastalığı ortaya çıkarabilmektedir,
Çocuklukta DEHB geçirmiş kişilerde risk daha yüksektir.
Beynimizin frontal korteks ve limbik sistem bölgelerinde; duygu, düşünce ve davranışlarımızı düzenleyen noradrenalin, glutamat, dopamin, ve serotonin hormonlarındaki değişikliklerde ileti sisteminde görev alan monaaminlerdeki düzensizlik bu bozukluğa sebebiyet vermektedir.

Hipomani ve Mani Farkı Nedir?

Bazı durumlarda yeterince netlik olmasa bile hipomanide psikotik belirtinin olmaması ve hastaneye yatışın gerekli olmaması, bireyin hayatını devam ettirmesinde işlevsellik özelliğinin manideki kadar bozulmadığı hafif şiddetli bir duygu durum bozukluğudur.

DSM 4 tanı ölçütlerine göre mani belirtilerinin 7 gün, hipomani belirtilerinin ise 4 gün görülme koşulu vardır.

Bipolar Tip 1 ile Bipolar Tip 2 Arasındaki Fark Nedir?

Bipolar Tip 1 bozuklukta, en az bir mani veya karma dönemi yaşanması şarttır ve ek olarak depresyon dönemleri de bulunmaktadır. Karma dönemler ya da mani dönemi, hızlı başlayan, gürültülü ve genelde hastanede yatışı gerektiren dönemlerdir. Bu tipteki hastaların %50’sinde psikotik belirtilerde halüsinasyon ve hezeyanlar söz konusudur.

Bipolar Tip 2 bozuklukta ise, uzun süren ve tekrarlayan depresyon dönemleri ve en az bir kez hipomani dönemi bulunmaktadır. Mani dönemi ya da karma dönem yaşanmaz.

Bipolar Bozukluk Tedavisi

Bipolar bozuklukta tedavide, hastanın rahatsızlığının seyri önemli bir yer tutmaktadır. Tedaviyi gerçekleştirecek uzmanın mutlaka hastanın tüm hastalık geçmişinden haberdar olması gerekmektedir. Ayrıca bipolar bozukluktaki hastalarda sadece bireyin anlattığı hastalık seyrini değil, aile bireyleri veya kişinin yakınlarının da dinlenmesinde fayda vardır.

Bipolar Bozukluk üzerine yapılan araştırmalarda tedavi uyumsuzluğu %64 olarak bulunmuştur. (Kasper ve ark.,2003) Bu da demek oluyor ki bu oranda hastalar tedavi yöntemleri için tavsiye edilen ürünleri düzenli kullanmamaktadır.

Bunun nedenleri ise;

Hastanın, rahatsızlığını ya da bipolar tanısını reddetmesi, verilen yan etkileri ya da psikotik bir rahatsızlığı olduğunu insanlardan gizleme isteği, aile veya sosyal çevresinde destek hapları kullanmasına dair yeterli destek görmemek, sürekli hap kullandığı içini kendini kötü hissetmektir.

Bu nedenlerin sebebinin aslında hastalıkla ilgili farkındalığın düşük olması gösterilebilir. Bu konuda psikoterapi tedavileri hastaya faydalı olacaktır.

En sık kullanılan Bipolar Bozukluk Tedavi Yöntemleri;

Duygudurum dengeleyiciler yani Mood Stabilizatörlerdir. Hastalığın aktif dönemlerinde kullanılır ve koruyucu bir görevi vardır.

Lityum, bu hastalıkta kullanılan en eski tadavi olarak bilinir hem mani hem de depresyon dönemlerinde intihar eğilimlerini önlediği kanıtlanmış bir tedavi yöntemidir.

Duygudurum Dengeleyicileri (Mood Stabilizatörler): Bu tedavi yöntem hem bipolar bozukluğun akut (alevlenme) döneminde, hem de yeni hastalık dönemlerinin engellenmesi, yani koruma tedavisinde uzun süreli olarak kullanılır.

Lityum (Lithuril®): Bu gruptaki en eski, en ekonomik ve çoğu hastada hala en etkili tedavi yöntemidir. Yaklaşık 60 yıldır bipolar bozukluk tedavisinde kullanılmakta olup, uzun dönemde bipolar bozukluğa bağlı intiharları önlediği kanıtlanmıştır. Hem mani, hem de depresyon dönemlerini önler hem de bu alevlenme dönemlerinde etkilidir.

Valproat,Valproik Asit, Karbamezepin, Okskarbazepin: Hem mani ve karma dönemde hem de koruma tedavisinde kullanılır.

Lamotrijin: Şiddetli depresyon dönemleri için etkilidir.

Antipsikotik Tedavi Yöntemleri: Hem hastalığın akut döneminde hem de duygudurum düzenleyici tedavi yöntemlerine destek olarak kullanılmaktadır.

Yazar: İlker Yavuz
İletişim: [email protected]