Sarımsak

Bu yazımızda sarımsağın faydaları tek tek incelenmiş ve yapılan bilimsel araştırma sonuçları paylaşılmıştır. Sarımsağın faydaları konusuna geçmeden önce biraz sarımsağın tarihini ve sarımsak nasıl yenmeli ve tüketilmeli sorularının cevaplarını inceleyelim.

Sarımsak (Allium sativum) yemek pişirirken yemeklere tat vermesi için kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra sarımsak, birçok hastalığın ve sorunun önlenmesi ve tedavi edilmesinde kullanılmaktadır.

Bu sebeple antik dönemlerde ve modern çağda, ilaç olarak da kullanılmıştır.

Sarımsak, Allium cinsine aittir ve soğan, rakkyo (Asya’da görülen bir soğan türü), taze soğan, frenk soğanı, pırasa ve arpacık soğanı ile yakın akrabadır.

Sarımsak insanlar tarafından binlerce yıldır kullanılmıştır. Antik Mısır’da hem mutfakta hem de sağlık ve tedavi edici faydaları nedeniyle tıp alanında kullanılmıştır.

Bu makale, sarımsağın faydaları konusunu ele almakta ve bu iddiaları destekleyen çalışmalara yer vermektedir.

Sarımsağın Tarihi

Sarımsak binlerce yıldır dünyanın dört bir yanında kullanılmaktadır.

Tarihsel kayıtlara göre, sarımsak Giza piramitlerinin inşa edildiği dönemde yani yaklaşık 5.000 yıl önce kullanılmıştır.

Richard S. Rivlin, Beslenme Dergisi içerisinde yayınlanan bir makalesinde;

Günümüzde “Batı tıbbının kurucusu” olarak bilinen antik Yunan doktoru Hipokrat’ın (yaklaşık M.Ö. 460-370), farklı durumlar ve hastalıklar için sarımsak yazdığını belirtmiştir.  Hipokrat, o dönemlerde solunum ile ilgili sorunlar, parazit, sindirim sorunları ve halsizlik tedavisinde sarımsak kullanmayı desteklemiştir.

Antik Yunan’da ilk Olimpiyat sporcularına sarımsak verilmekteydi. Bu uygulama, sporda kullanılan ilk “performans arttırma” örneği olabilir.

Sarımsak, antik Mısır uygarlığından Hint Vadisinde (Pakistan ve batı Hindistan) yer alan antik medeniyetlere doğru yayıldı. Burada ise Çin’e doğru yola çıktı.

İngiltere’nin kraliyet botanik merkezi olarak kabul edilen Kew Gardens’daki uzmanlara göre antik Hindistan’daki insanlar, sarımsağın tedavi ediği özelliklerine değer verdi ve aynı zamanda afrodizyak olduğuna inandı.

Üst sınıf güçlü ve yoğun kokusu nedeniyle sarımsaktan kaçınırken keşişler, dullar, ergenler ve yemin edenler veya oruç tutanlar, uyarıcı etkileri nedeniyle sarımsak yiyemiyordu.

Orta Doğu, Doğu Asya ve Nepal bölgelerinde tarih boyunca sarımsak bronşit, hipertansiyon (yüksek kan basıncı), TB (tüberküloz), karaciğer hastalıkları, dizanteri, mide gazı, kolik, bağırsak kurtları, romatizma, diyabet ve ateş gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır.

Fransızlar, İspanyollar ve Portekizliler sarımsağı Yeni Dünya’ya tanıtmıştır.

Sarımsak Nasıl Yenmeli?

Pişirilmiş sarımsak da birçok önemli faydaya sahip olsa da sarımsak, mikrobiyal özelliklerini en iyi çiğ formda sunuyor.

Aslında antioksidan değerli, pişmiş durumda da aynı (hatta bazı durumlarda daha fazla).

Aslında bu durum mantık dışı çünkü birçok yiyecek, pişirildiği zaman besin değerlerini kaybetme eğiliminde oluyor.

• Çiğ sarımsağı sote, rosto veya diğer tariflere ekleyebilirsiniz.
• Aynı zamanda evde yaptığınız salata sosuna, domates sosuna, çorbaya veya yahnilere çiğ sarımsak ekleyerek sarımsağın faydalarından yararlanabilirsiniz.
• Sebzelere, balık ve balık ürünlerine veya ete sarımsak eklemek, yemeklerin daha lezzetli hale gelmesine yardımcı olur ve sarımsağın faydaları için uygun bir kullanım imkanı sunar.

Sarımsağı ister çiğ kullanın ister pişmiş olarak kullanın, sarımsağın faydaları için pişirmeden veya yemeden önce doğrayarak veya ezerek arttırabilirsiniz.

Sarımsağı doğradığınız zaman, sarımsak hücrelerinde bulunan allinaz enzimi aktif hale gelir ve sarımsağın bir süre bekletilmesi, bu enzimin allini allisine dönüştürmesine izin verir.

Daha sonra allisin hızlı bir şekilde, farklı organik sülfür bileşenlerine parçalanır.

Bilim insanları, sarımsağı doğradıktan veya ezdikten sonra ve pişirmeden önce 10 dakika beklemeyi öneriyor.

Sarımsak aynı zamanda enfeksiyonlara karşı da kullanılabilir. Sarımsak yağının kullanılması, kulak enfeksiyonlarını tedavi etmek için evde uygulanabilecek tariflerden biri.

Genellikle, beslenme düzenlerinde düzenli olarak sarımsak tüketen geleneksel kültürlerde bu gibi sorunlar ortaya çıkmıyor ve bu kültürlerde yetişen kişiler ilaç kullanmaya ihtiyaç duymuyor.

Çünkü sarımsak ve diğer doğru yiyeceklerin tüketilmesi, kalp hastalıkları, kanser ve enflamasyon kaynaklı hastalıkların kolay bir şekilde önlenmesine yardımcı oluyor.

Yetişkinlerin sağlıklarını desteklemeleri için Dünya Sağlık Örgütü;

Günlük iki- beş gram (yaklaşık bir diş) taze sarımsak, 0,4 – 1,2 gram kuru sarımsak tozu, iki – beş miligram sarımsak yağı, 300 – 1.000 miligram sarımsak özü veya iki – beş miligram allisine denk gelen diğer seçeneklerin günlük olarak tüketilmesini öneriyor.

Sarımsağın Faydaları Nelerdir?

Aşağıda maddeler halinde verilmiş olan sarımsağın faydaları listenin detaylı incelemesine ve bilimsek araştırma sonuçlarına yazımızın ilerleyen kısımlarından ulaşabilirsiniz.

• Yüksek kolesterol seviyelerini düşürür.
• Hiper tansiyon seviyesini düşürür.
• Akciğer kanseri riskini azaltır.
• Saç dökülmesini azaltır.
• Halsizliği giderir.
• Fiziksel performansı arttırır.
• Kalp hastalıklarına karşı etkilidir.

Yüksek Kolesterol ve Yüksek Tansiyon

Ankara Üniversitesi’ndeki bulunan araştırmacılar, sarımsak özü takviyesinin, yüksek kolesterol olan hastaların kan lipit (yağ) profilleri üzerindeki etkilerini incelemiştir. Yapılan bu çalışma, Beslenme Biyokimyası Dergisi içerisinde yayınlanmıştır.

Çalışma, yüksek kolesterol seviyelerine sahip 23 gönüllüyle yapılmıştır. Bu gönüllüler arasından 13 kişi aynı zamanda yüksek tansiyona da sahiptir. Gönüllüler iki gruba ayrılmıştır:

• Yüksek kolesterol seviyesine sahip normotansif grup (normal tansiyon).
• Yüksek kolesterol seviyesine sahip hipertansif grup (yüksek tansiyon).

Katılımcılar 4 ay boyunca sarımsak takviyesi kullanmış ve düzenli olarak kan lipit parametreleri, böbrek ve karaciğer fonksiyonları kontrol edilmiştir.

4 ay sonunda, araştırmacılar sarımsak özü takviyesi kan lipit profillerini geliştirdi, kan antioksidan potansiyelini güçlendirdi ve sistolik ve diastolik tansiyonda önemli azalmalara neden oldu. Aynı zamanda kan örneklerinde oksidasyon ürünü (MDA) seviyelerini azaltmaya yardımcı oldu.

Bu durum ise vücutta oksidasyon reaksiyonlarının azalmasını tetikledi sonucu bulmuşlardır.

Diğer bir deyişle, sarımsak özü takviyesi yüksek kolesterol seviyelerini ve hipertansiyonu olan hastalarda tansiyon seviyelerini azalttı.

Bilim insanları, çalışmalarının küçük bir grupla yapıldığını ekliyor ve bu konuyla ilgili daha fazla araştırma yapılması gerektiğini ifade ediyor.

Akciğer Kanseri Riski

7 yıl boyunca devam eden bir çalışmada, haftada en az iki kere çiğ sarımsak yiyen kişilerde, Çin’in Jiangsu Bölgesi Hastalık Kontrol ve Engelleme Merkezi tarafından yapılan bir çalışmaya göre akciğer kanseri gelişme riski yüzde 44 oranında azalma gösterdi.

Çalışmalarını Kanser Önleme Araştırması dergisinde yayınlayan araştırmacılar, akciğer kanseri olan 1.424 hastayla ve 4.543 sağlıklı bireyle yüz yüze görüşmeler gerçekleştirdi.

Katılımcılara beslenme düzenleri, yaşam tarzları, sigara kullanıp kullanmadıkları ve ne kadar sıklıkla sarımsak tükettikleri hakkında sorular sordular.

Çalışmanın yazarları şu sonuçları sundu:

“Çiğ sarımsak tüketimi ve akciğer kanseri arasındaki koruyucu ilişki, doz tepki deseninde gözlemlenmiştir. Bu desen, sarımsağın akciğer kanserinde karşı kemo-önleyici bir madde olarak kullanılma potansiyeli olduğunu öne sürüyor.”

Sarımsak Önemli Medikal Özellikleri Olan Bileşenler İçerir

Sarımsak, Allium (soğan) ailesine ait bir bitkidir.

Soğan, frenk soğanı ve pırasa bitkileriyle yakın akrabadır. Sarımsağın her soğanına diş adı verilir. Tek bir sarımsak soğanı, yaklaşık olarak 10-20 diş içerir.

Sarımsak dünyanın birçok yerinde yetişir ve güçlü kokusu ve lezzetli tadı sayesinde yemek pişirmede kullanılan popüler bir malzemedir.

Yine de antik dönem boyunca, sarımsak temel olarak sağlık ve ilaç özellikleri nedeniyle kullanılmıştır.

Mısırlılar, Babilliler, Yunanlılar, Romalılar ve Çinliler gibi birçok ana medeniyet tarafından kullanılmış ve kullanımı iyi bir şekilde belgelenmiştir.

Günümüzde bilim insanları sarımsağın faydaları kaynağının, sarımsak dişleri doğranırken, ezilirken veya çiğnenirken ortaya çıkan sülfür bileşeninden kaynaklandığını bilmekte.

Belki de bu bileşenlerden en çok bilineni allisindir. Yine de allisin dengesiz bir bileşendir ve kesildikten veya ezildikten kısa bir süre sonra taze sarımsakta bulunur.

Dialil disülfid ve s-alil sistein gibi diğer bileşenler de sarımsağın faydaları sunmasında önemli rol oynar.

Sarımsakta bulunan sülfür bileşeni, sindirim yolundan vücuda giriş yapar, tüm vücudu dolaşır ve önemli biyolojik etkiler gösterir.

Sarımsak, soğan ailesine ait bir bitkidir ve ayırıcı tadı ve sarımsağın faydaları nedeniyle yaygın olarak yetiştirilir. Sağlık faydaları olduğuna inanılan sülfür bileşenlerini içerir.

Erkek ve Kadın Saç Dökülmesi (Kellik) için Sarımsak

Türkiye’de yaygın olarak uygulanan bir tedavinin sonuçlarını test etmek için klinik bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu tedavi, kelliğin tedavisi için sarımsağın kullanılmasını içerir.

İran’da bulunan Mazandaran Üniversitesi Tıp Fakültesinde yer alan araştırmacılar, üç ay boyunca günde iki kere kafa derisine uygulanan sarımsaklı jelin, kellik için kortikosteroid kullan kişileri nasıl etkileyeceğini araştırmıştır.

Kellik, yaygın olarak görülen bir otoimmün deri hastalığıdır. Bu hastalık, kafa derisi, yüz ve bazı durumlarda vücudun diğer bölgelerinde saç dökülmesine neden olur. Günümüzde farklı tedavi yöntemleri olsa da henüz kesin bir çare yoktur.

Araştırmacılar, sarımsak jeli kullanımının, kellik tedavisinde harici olarak uygulanan kortikosteroid kullanan kişilerde, önemli ölçüde tedavi etkisi sağladığını göstermiştir.

Bu çalışma doğrudan test etmese de tek başına tedavi olan sarımsakla desteklenen Hindistan cevizi yağının uygulanması, saç dökülmesi tedavisinde daha da faydalı olabilir.

Çünkü, bu tedavi, cildin zararlı kortikosteroidleri emme riskini en aza indirir.

Sarımsak Takviyeleriyle Atletik Performans İyileştirilebilir

Sarımsak, “performans arttırma” amacıyla kullanılan ilk maddelerde biridir.

Geleneksel olarak antik kültürlerde, halsizliği azaltmak ve işçilerin çalışma kapasitelerini arttırmak için kullanılmıştır.

En dikkat çeken kullanım alanı ise antik Yunanistan’da Olimpiyat sporcularına verilmesidir.

Kemirgenler üzerine yapılan çalışmalara göre, sarımsak egzersiz performansına katkıda bulunmaktadır. Ama bu konuda yapılan insan çalışmaları kısıtlıdır.

6 hafta boyunca sarımsak yağı kullanan kalp hastalığı olan kişilerde, kalp tepe değeri %12 azalmış ve daha iyi egzersiz kapasitesi elde edilmiştir.

Yine de yarışmalara katılan dokuz bisikletçi üzerinde yapılan bir çalışma, performans ile ilgili bir fayda bulmamıştır.

Diğer çalışmalar ise egzersiz kaynaklı halsizliğin sarımsakla azaltılabileceğini önermektedir.

Sarımsak, laboratuvar hayvanları üzerinde ve kalp hastalığı olan kişilerde fiziksel performansı arttırabilir. Sağlıklı insanlara sunduğu faydalar ise henüz kesin değildir.

Kalp Hastalığına Karşı Sarımsak

Hastalık Kontrolü ve Engelleme Merkezlerine göre kalp hastalıkları, kanserden sonra dünyadaki 1 numaralı ölüm nedenleri arasında yer alıyor.

Sarımsak aterosklerosiz, hiperlipidemi, trombosiz, hipertansiyon ve diyabet dahil olmak üzere birçok kardiyovasküler ve metabolik hastalıkların önlenmesine ve tedavisinde yaygın olarak tanınan bir besin maddesidir.

Sarımsağın faydaları hakkında deneysel ve klinik çalışmaları değerlendiren bir makaleye göre genel olarak, sarımsak tüketimi hem hayvan hem insan çalışmalarında, önemli kalp koruyucu etkiler göstermiştir.

Sarımsağın faydaları arasında en etkileyici özelliklerinden biri ise arterlerde plak oluşumu azaltarak, erken dönem kalp hastalıklarının azalmasına yardımcı olmasıdır.

2016 yılında, Beslenme Dergisinde, metabolik sendrom teşhisi konulan 40-75 yaş arasında 55 hastayı içeren rastgele, çift kör çalışma yayınlanmıştır.

Bu çalışmanın sonuçlarına göre, yaşlandırılan sarımsak özü, metabolik sendromu olan hastalarda, koroner arterlerde (kalbe kan pompalayan arterler) biriken plakları etkili bir şekilde azaltmıştır.

Araştırmacılardan biri olan doktor Matthew J. Budoff’a göre, bu çalışma, bu takviyenin yumuşak plak birikimini azaltmadaki faydalarını ve kalp hastalıklarına neden olan yeni plağın arterlerde oluşumunu engellediğini gösteren diğer bir çalışma.

Dört rastgele çalışma tamamladık ve bu çalışmalar;

“Yaşlandırılmış Sarımsak Özünün ateroskelrosiz ilerlemesini yavaşlatmaya ve erken aşamalarda olan kalp hastalıklarının geriye döndürülmesine yardımcı olabileceğini göstermiştir.”